Groep-B-Streptokok en zwangerschap
'Groep-B-Streptokok’ is een bacterie die bij veel zwangere vrouwen in de vagina (schede) aanwezig is. Er bestaan verschillende soorten streptokokken, Groep-B-streptokok is er één van.
Oorzaken
'Groep-B-Streptokok’ is een bacterie die bij veel zwangere vrouwen in de vagina (schede) aanwezig is. Meestal kan deze bacterie geen kwaad voor de zwangere en haar kind, maar in een enkel geval wordt de baby ernstig ziek door een infectie met deze bacterie. Deze brochure geeft informatie over de Groep-B-Streptokokziekte (GBS).
Wat is Groep-B-Streptokok?
Streptokokken zijn bacteriën die alleen onder de microscoop zichtbaar zijn. Er bestaan verschillende soorten streptokokken, Groep-B-streptokok is er een van. GBS komt bij 20% van de volwassen voor zonder dat er klachten zijn. GBS bevindt zich samen met andere bacteriën in de darmen. Vaak zijn ze ook aanwezig in de baarmoedermond of vagina zonder dat er klachten bij de zwangere vrouw aanwezig zijn. Soms veroorzaken ze een blaasontsteking, dan zijn bacteriën terug te vinden in de urinekweek.
Besmetting
Als een zwangere vrouw GBS bij zich draagt, kan het kind al in de baarmoeder worden besmet. Dit kan ook tijdens de bevalling of na de geboorte gebeuren.
- Besmetting in de baarmoeder
Als een kind al in de baarmoeder besmet wordt met GBS, gebeurt dit meestal na het breken van de vliezen. De streptokok komt vanuit de vagina via de baarmoedermond de baarmoeder binnen en bereikt het ongeboren kind. Het kind drinkt vruchtwater en heeft ook vruchtwater in de longen. Zo kan de baby al voor de geboorte worden besmet en ziek worden. Deze kans is groter naarmate de vliezen langer gebroken zijn. In uitzonderlijke gevallen vindt besmetting en infectie in de baarmoeder plaats zonder dat de vliezen gebroken zijn. Temperatuurverhoging van de moeder en een snelle hartslag van de baby zijn aanwijzingen voor een infectie. - Besmetting tijdens de bevalling
Bij ongeveer de helft van de dragers van GBS raakt het kind tijdens de bevalling besmet. Ongeveer 1% van de baby’s wordt hier ziek van, meestal vrij snel na de geboorte. - Besmetting na de geboorte
In minder dan een derde van de gevallen wordt de baby pas na de eerste levensweek ziek. Dit wordt een ‘late onset’-infectie genoemd. Zo kunnen kinderen nog in de eerste drie levensmaanden ziek worden. Soms zijn ze dan al tijdens de geboorte besmet, maar ontstaat de ziekte door de GBS-bacterie pas later. In andere gevallen wordt het kind na de geboorte besmet, bijvoorbeeld via handen van een volwassene. Als een kind pas later ziek wordt als gevolg van GBS is het ziekteverloop vaak zeer ernstig.
Verhoogd risico
Een GBS-infectie kan als een nare verrassing komen. Tijdens de zwangerschap of de bevalling waren er geen aanwijzingen voor een verhoogde kans op de ziekte. In een aantal gevallen is bekend dat het kind wel een verhoogde kans heeft op ziekte door een GBS-infectie, namelijk bij de volgende risicofactoren:
- een zwangerschapsduur minder dan 37 weken;
- langdurig gebroken vliezen (langer dan 24 uur);
- temperatuur boven de 38 graden tijdens de bevalling;
- een urineweginfectie door GBS bij de moeder tijdens de zwangerschap;
- een eerder kind die de GBS-ziekte heeft gehad.
Symptomen
Ongeveer de helft van de vrouwen die Groep-B-Streptokok bij zich draagt, geeft die tijdens de bevalling door aan hun kind. Dat betekent dat 10% van alle baby’s met GBS besmet wordt. Niet alle baby’s worden ziek, meestal zitten de bacteriën alleen op de huid of slijmvliezen.
Symptomen
Van alle pasgeboren kinderen wordt ongeveer 1 op de 100 ziek door een infectie met GBS. Als een pasgeborene ziek wordt als gevolg van een infectie met Groep-B-Streptokok, is dat in 90% van de gevallen op de eerste dag na de geboorte. Vaak ademt het kind snel en oppervlakkig. Soms houdt het ademen even op. De kleur van de huid is niet roze, maar grauw, blauw of bleek. Het kind kan slap aanvoelen en suf zijn. Soms is een kind overprikkelbaar en treden er stuipen (convulsies) op.
- Eerste signalen
Een zacht kreunend geluid bij het uitademen is een belangrijk waarschuwingssignaal, maar ook een snelle ademhaling of een afwijkende kleur kunnen de aandacht trekken. Ook zijn voedingsproblemen als spugen of niet willen drinken, koorts of juist ondertemperatuur een teken van de GBS-ziekte. - Ernstig verloop
Het ernstig ziek zijn is een gevolg van ontstekingen, zoals een longontsteking, een bloedinfectie of een hersenvliesontsteking. Soms komen verschillende ontstekingen tegelijkertijd voor. Een hersenvliesontsteking wordt vaker gezien bij kinderen die wat later na de geboorte ziek worden. - Snelle ontwikkeling
Ziekteverschijnselen kunnen zich in een heel snel tempo ontwikkelen, soms zelfs binnen enkele uren. Daarom kan medische hulp te laat komen. Soms is het ziekteverloop zo snel en ernstig dat zelfs een snel begonnen behandeling met een antibioticum een slechte afloop niet kan voorkomen. Ongeveer 5 op de 100 kinderen met de GBS-ziekte overlijden aan de infectie.
Onderzoek en behandeling
Het wordt in Nederland niet geadviseerd om elke zwangere te onderzoeken op GBS. Het wordt immers maar in 20% van de gevallen gevonden en heeft zeer zelden gevolgen.
Onderzoek naar GBS
In bepaalde situaties (zoals bij verhoogde risicofactoren) is het wel verstandig onderzoek te doen. De streptokok kan worden aangetoond met behulp van een kweek. Daarbij strijkt een zorgverlener met een wattenstokje eerst langs de ingang van de vagina en dan langs de anus. De uitslag duurt meestal 2 tot 3 dagen. Testen die een snellere uitslag geven, de zogeheten sneltests, zijn onvoldoende betrouwbaar.
GBS-infectie voorkomen
Er zijn verschillende manieren ontwikkeld om de GBS-ziekte bij pasgeborenen te voorkomen. Het lastige is dat de methoden die goed werken ook veel nadelen hebben. Zo kan aan zwangere vrouwen antibiotica worden gegeven. Dit voorkomt in veel gevallen de GBS-ziekte, maar verhoogt het risico op allergische reacties op antibiotica en verhoogt de resistentie (ongevoeligheid) van bacteriën voor antibiotica. Bij resistentie gaat het vaak om andere bacteriën dan GBS, maar dit kan wel leiden tot andere, eveneens ernstige problemen. In Nederland wordt sterk gelet op risicofactoren en streeft men naar een zo laag mogelijk preventief gebruik van antibiotica. Het is daarmee helaas lang niet altijd mogelijk de GBS-ziekte bij het kind te voorkomen.
Behaneling met antibiotica
Sommigen vrouwen krijgen tijdens de bevalling wel een antibioticum. Daarvoor zijn verschillende redenen:
- koorts tijdens de bevalling;
- een eerder kind dat de GBS-ziekte heeft gehad;
- een blaasontsteking met GBS tijdens de zwangerschap;
- als bij een dreigende vroeggeboorte of langdurig gebroken vliezen uit de kweek blijkt dat er sprake is van GBS.
Soms krijgt ook de baby na de geboorte antibiotica, bijvoorbeeld als de moeder koorts had tijdens de bevalling. In andere situaties wordt de baby de eerste 48 uur extra in de gaten gehouden en moet het de eerste 24 uur in het ziekenhuis blijven. Het gebeurt zelden dat de moeder na de bevalling een antibioticum nodig heeft.