(Constitutioneel) eczeem bij kinderen
Constitutioneel eczeem, ook wel atopisch eczeem genoemd, is een vorm van eczeem die voornamelijk optreedt op de kinderleeftijd. Het eczeem begint meestal voor het tweede levensjaar en wordt vooral gekenmerkt door hevige jeuk.
Wat is het?
Constitutioneel eczeem (CE), ook wel atopisch eczeem genoemd, is een langer durende (chronische) huidaandoening. Bij 10-20% van de kinderen komt eczeem in min of meerdere mate voor. Het ontstaat door een ontstekingsreactie in de huid. Er is een aangeboren probleem in de huidlaag waardoor deze niet goed afsluitend is. Het eczeem is een ontsteking van deze afwijkende huid. De huid gaat schilferen, is rood en droog en veroorzaakt vooral heel veel jeuk.
De eerste verschijnselen van constitutioneel eczeem kunnen al enkele weken na de geboorte optreden, maar meestal nog voor het einde van het eerste levensjaar. In principe kan de aandoening op iedere leeftijd voorkomen. Perioden zonder (veel) klachten kunnen afgewisseld worden door perioden waarin het eczeem sterk opspeelt. Vaak blijven de klachten enkele jaren bestaan en verdwijnen dan weer, soms voor altijd. Wanneer iemand het over eczeem heeft, wordt vaak constitutioneel eczeem bedoeld. Eczeem is niet besmettelijk.
Andere atopische aandoeningen
Constitutioneel eczeem gaat vaak samen met een aanleg om overgevoelig te zijn voor bepaalde stoffen of prikkels vanuit de omgeving. Deze aanleg wordt atopie genoemd. Binnen families komen eczeem en andere atopische aandoeningen vaak bij meerdere personen voor. Andere atopische aandoeningen zijn:
Aandoeningen
Acuut of chronisch
Eczeem kan acuut of chronisch zijn.
Acuut eczeem
De huid is rood en gezwollen en voelt warm aan. Het kind heeft het gevoel 'in brand' te staan. Bobbeltjes en met vocht gevulde blaasjes verschijnen op de huid. Sommige blaasjes zijn open en scheiden vocht af, het zogenoemde 'natten'. Een acute aanval duurt meestal enkele dagen. Daarna drogen de blaasjes in tot korstjes, de huid wordt droger, gaat schilferen en wordt minder rood.
Chronisch eczeem
Bij een chronische fase van eczeem neemt de roodheid af, de schittering toe en is de huid wat dikker. De huidlijnen worden grover en breder dan normaal. In de stugge en droge huid kunnen kloven ontstaan. De medische term hiervoor is lichenificatie.
Acuut en chronisch eczeem kent een wisselend beloop. Het kan elkaar afwisselen, maar ook tegelijkertijd voorkomen.
Oorzaken
Hoe ontstaat constitutioneel eczeem? Eczeem is een aandoening waarbij meerdere oorzaken een rol spelen. De belangrijkste is de verminderde functie van de huidbarrière. Bij iemand met eczeem is de huid namelijk anders dan de huid van iemand zonder eczeem. Dit komt onder andere door een defect in een gen (FLG gen). Dit gen zorgt voor de aanmaak van het eiwit filaggrine, dat zorgt voor het vasthouden van het water in de huid. Daarnaast worden in de eczeemhuid minder vetten aangemaakt. Beiden zorgen ervoor dat de huid meer doorlaatbaar is en droog is en meer stoffen in de huid kunnen doordringen.
Andere factoren
Andere belangrijke factoren die een grote rol spelen zijn aanleg of erfelijkheid en beïnvloedende factoren die eczeem kunnen uitlokken of verergeren.
Erfelijke aanleg
Wanneer beide ouders aanleg hebben voor atopie, heeft een kind een grotere kans ook last te krijgen van atopie. Dit wil niet zeggen dat een kind dan ook altijd constitutioneel eczeem ontwikkelt.
Beïnvloedende factoren
De algehele conditie van een kind heeft invloed op het eczeem. Wanneer die conditie niet optimaal is, is een kind vatbaarder voor infecties door bacteriën of virussen. Dat heeft een negatief effect op het eczeem.
Andere factoren die invloed hebben op de huid:
- Water en zeep drogen de huid uit, omdat een eczeem huid al droger is verdampt nog meer vocht uit de huid.
- Spanningen en stress - positief of negatief - door bijvoorbeeld situaties op school en bijzondere gebeurtenissen, hebben invloed op het eczeem.
- Diverse omgevingsfactoren, zoals rokerige ruimtes, wisseling van warm naar koud (bijvoorbeeld in de winter), wollen of synthetische kleding de jeuk.
Onderzoek en diagnose
De diagnose constitutioneel eczeem wordt door de arts vastgesteld op basis van het verhaal en wat je ziet op de huid (lichamelijk onderzoek). De belangrijkste kenmerken zijn: plaats van het eczeem per leeftijd, de roodheid of lichenifictie en vooral de jeuk, naast de veelal erfelijke aanleg.
Voedselallergie bijna nooit de oorzaak
Constitutioneel eczeem is een ziekte die vooral bij allergische kinderen voorkomt. Omdat op jonge leeftijd ook een voedselallergie kan voorkomen, wordt vaak gedacht dat voedselallergie de oorzaak is van constitutioneel eczeem. Dat is bijna nooit zo, omdat:
- de belangrijkste oorzaak van CE de afwijkende huidstructuur is.
- Constitutioneel eczeem verdwijnt nooit helemaal, zelfs niet als het kind alle voedingsmiddelen zou vermijden die mogelijk een allergische reactie kunnen veroorzaken;
- een deel van de kinderen met Constitutioneel eczeem geen aantoonbare allergie heeft.
Ook een allergie voor inhalatie allergenen zoals huisstofmijt, kat of hond speelt geen belangrijke rol bij constitutioneel eczeem.
Ga niet zelf de oorzaak zoeken
Ga niet zelf op zoek naar een oorzaak voor het eczeem, door bijvoorbeeld voedingsmiddelen te beperken of te onthouden. Dat leidt tot onnodige beperkingen van de voeding waardoor de voeding onvolwaardig wordt en uw baby slecht groeit.
Aanvullend onderzoek
Het is zelden nodig om aanvullende onderzoeken te doen: meestal kunnen we met de medische voorgeschiedenis en het lichamelijk onderzoek een diagnose stellen. Wanneer toch aanvullend onderzoek nodig is, gaat het vaak om het wegnemen van een klein stukje huid met eczeem (huidbiopt) of een huidkweek. Allergieonderzoek (zoals bloedprikken of een huidtest) wordt alleen gedaan als er ook een verdenking is op een voedsel- of inhalatie allergie.
Behandelplan
Constitutioneel eczeem is niet te genezen. Meestal verdwijnt het in de tienerjaren, de aanleg blijft echter altijd bestaan. De behandeling bestaat uit diverse onderdelen, zoals uitleg over de ziekte, leefregels, de behandeling van de droge huid en de behandeling van het eczeem zelf.
Uitleg over de ziekte
Om Constitutioneel eczeem goed te kunnen behandelen is het belangrijk dat duidelijk is hoe de ziekte ontstaat en wat u daaraan kunt doen. Deze informatie geeft de kinderarts of de(eczeem) verpleegkundige.
Leefregels
- Beperk contact met water (maximaal 2 -3 keer per week douchen), niet te lang, gebruik lauw water en dep de huid droog.
- Gebruik een zeepvervanger en milde shampoo.
- Zoek naar mogelijkheden om zo min mogelijk te krabben (neem maatregelen die de jeuk verlichten, vermijdt factoren die de jeuk verergeren en kies voor katoenen kleding).
- Smeer regelmatig met vette zalf of bij actief eczeem met hormoonzalf
Verzorgen van de droge huid
Goede verzorging van de huid is de eerste stap om het eczeem zo rustig mogelijk te houden. Omdat de droge huid een rol speelt bij eczeem is behandeling van de droge huid met neutrale zalven en crèmes belangrijk. Kies in overleg met de arts of verpleegkundige een zalf of crème die past bij de huid en de situatie. Zalven kunnen onbeperkt gebruikt worden, maar een hele vette zalf is soms minder geschikt omdat deze plakkerig is. Bij kinderen met CE is het advies om ze minstens 2x per dag geheel in te vetten.
Behandeling van het eczeem
- Voor de behandeling van CE worden zalven of crèmes voorgeschreven waaraan een medicijn is toegevoegd die de ontstekingsreactie kan tegengaan: de hormoonzalf (corticosteroïden).
- Hormoonzalven onderdrukken het ontstekingsproces in de huid en daardoor de verschijnselen van het eczeem. Hormoonzalven gaan roodheid, warmtegevoel, zwelling, jeuk en pijn tegen. Hormoonzalven nemen niet de oorzaak weg, maar kunnen de verschijnselen helpen bestrijden. Deze zalven worden door het lichaam zelf weer afgebroken, zodat hun werking slechts van tijdelijke aard is.
- Voor de hoeveelheid hormoonzalven die moet worden gesmeerd is de Vingertopeenheid (VTE) te gebruiken.
- Na de start van een behandeling met hormoonzalven ziet u binnen twee weken duidelijk verbetering. De arts of verpleegkundige bespreekt met u hoe de hormoonzalf weer “af te bouwen”. Hiervoor zijn diverse schema’s te gebruiken.
- Veel mensen zijn bang voor bijwerkingen van hormoonzalven. Ouders van kinderen met eczeem zijn vaak bang voor de lange termijn effecten van deze middelen. Deze angst is niet nodig. Corticosteroïden worden al tientallen jaren gebruikt. Inmiddels is veel bekend over het ontstaan en voorkomen van bijwerkingen. Het zijn goede middelen indien men ze op correcte wijze toepast.
- Een kind met eczeem dat niet behandeld wordt, ondervindt zodanig veel hinder van de aandoening dat het zich niet goed kan ontwikkelen. Het is immers alleen bezig met de jeuk, het slaapt slecht en het eczeem heeft daardoor een grote impact op het hele gezin.
- Krabpak: wanneer een kind last heeft van jeuk kan een krabpak worden voorgeschreven. Dit is kleding van verbandmateriaal die het kind ’s nachts kan dragen om de huid te beschermen en de zalf extra goed in te laten trekken.
Als zalven onvoldoende helpen, kan uw kind medicijnen krijgen in tabletvorm. Bijvoorbeeld antihistaminica, antibiotica of medicijnen die de afweer onderdrukken.
Invloed op de kwaliteit van leven
Constitutioneel eczeem kan een grote invloed hebben op je leven en hoe je je voelt. De kwaliteit van leven wordt erdoor beïnvloed. Er bestaat een relatie tussen de ernst van het eczeem en de invloed op de kwaliteit van leven.
- Er kan een verstoord slaapritme zijn door jeuk en/of krabben.
- Ouders offeren hun slaap vaak op om hun kind zo goed mogelijk te laten slapen. Kinderen staan niet uitgerust op.
- De huid kan pijnlijk zijn en bloeden. Door de jeuk kunnen kinderen prikkelbaar zijn, veel huilen en druk zijn. Soms kunnen kinderen zich moeilijker ontwikkelen.
- Het kan zijn dat mensen in de omgeving een kind met eczeem vermijden, bijvoorbeeld omdat ze bang zijn besmet te worden. Hierdoor kan een kind sociaal geïsoleerd worden. Aandachtsproblemen en hyperactief gedrag komen vaker voor bij kinderen met constitutioneel eczeem. Op school kunnen kinderen gepest worden met het eczeem, of durven niet mee te doen met sport bijvoorbeeld.
- CE kan een grote impact hebben op het dagelijks leven van kind, ouders en omgeving. De arts, verpleegkundige of doorverwijzen naar een psycholoog kan soms helpen hoe om te gaan met deze chronische aandoening.